Ο επιβλητικός και μεγαλοπρεπής ναός της Παναγίας Εκατονταπυλιανής, το διαμάντι της Πάρου, βρίσκεται κοντά στο λιμάνι της Παροικιάς. Είναι η μοναδική εκκλησία στον Ελλαδικό χώρο που διατηρήθηκε σχεδόν ακέραια από την εποχή της τελικής της διαμόρφωσής (6^ος αι.) και αποτελεί ένα από τα  σπουδαιότερα παλαιοχριστιανικά μνημεία ως προς το μέγεθός της. Ο ναός της Παναγίας, που προσελκύει επισκέπτες όλο το χρόνο, κτίστηκε, σύμφωνα με την παράδοση, τον 4^ο αιώνα από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, ως εκπλήρωση του τάματος της μητέρας του, Αγίας Ελένης. Μεγάλο μέρος του αρχικού κτίσματος καταστράφηκε, πιθανότατα λόγω πυρκαγιάς, και ο ναός ανακατασκευάστηκε επί Ιουστινιανού, τον 6^ο αιώνα, όταν στο ήδη περίτεχνο οικοδόμημα προστέθηκαν τρούλος με ημιθόλια. Έργα αναστήλωσης έγιναν το 1959 και το σύγχρονο οικοδόμημα έχει τη μορφή σταυρικής βασιλικής με τρούλο, η οποία φέρει στοιχεία διαφόρων βυζαντινών περιόδων αλλά και μεταβυζαντινής εποχής, και είναι διακοσμημένη με παριανό μάρμαρο.
Ουσιαστικά, ο περίλαμπρος ναός με τις 99 ανοιχτές και τη μία κλειστή πύλη είναι ένα ολόκληρο κτιριακό συγκρότημα, με τον κυρίως ναό και με έξι παρεκκλήσια αφιερωμένα σε αγίους όπως ο Άγιος Φίλιππος, οι Άγιοι Ανάργυροι. Στον εξωτερικό χώρο οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν, εκτός από την τεράστια σιδερένια πύλη της εισόδου, και τους υπόλοιπους ναούς όπως την περίφημη βασιλική του Αγίου Νικολάου, το ναό της Αγίας Θεοδοσίας αλλά κυρίως το καλοδιατηρημένο βαπτιστήριο του 4^ου αι., το αρχαιότερο σε όλη την ορθόδοξη Ανατολή. Το εσωτερικό της εκκλησίας δεν στερείται τίποτα από την αίγλη του εξωτερικού, αντίθετα αποπνέει το μεγαλείο μιας μακραίωνης παράδοσης, δημιουργώντας αισθήματα χαράς και πνευματικής ανάτασης, ενισχύοντας την πίστη των προσκυνητών. Εάν έχετε την ευκαιρία να βρεθείτε στο νησί τη Μεγάλη Βδομάδα, η Εκατονταπυλιανή παρέχει μια απ’ τις πιο ατμοσφαιρικές Πασχαλινές λειτουργίες αλλά και το καλοκαίρι, στην γιορτή του 15αύγουστου, ολόκληρο το νησί γιορτάζει με πυροτεχνήματα και χορούς προς τιμήν της Παναγίας. Ωράριο λειτουργίας: Καθημερινά ανοιχτά όλη μέρα.