Κρυμμένος στο τοπίο, ο Μυστράς του Αιγαίου, ο Ανάβατος, είναι σήμερα ένας επισκέψιμος, καλοδιατηρημένος ερειπωμένος οικισμός. Το όνομά του υποδηλώνει τη δυσκολία ανάβασης (μια περιοχή δηλ. που δύσκολα μπορεί να προσεγγιστεί). Οργανωμένος αμφιθεατρικά στις δύσβατες πλαγιές για στρατιωτικούς λόγους και προσβάσιμος μόνο από τα βόρεια, απέχει 16 χλμ.  από τη Χώρα και 2-3 από τα Αυγώνυμα. Χτίστηκε από τους ίδιους τεχνίτες που έφτιαξαν τη Νέα Μονή. Η αμυντική του οχύρωση καθιστά εφικτή την επίβλεψη των δυτικών ακτών. Το φυσικό περιβάλλον, τα πυργωτά σπίτια με τα μικρά παραθύρια τους το χειμώνα αναδύουν μια μυστήρια αύρα, ενώ το καλοκαίρι φωτίζονται ακόμα και ως τις πιο απόμερες γωνιές.
Χαρακτηριστικό γνώρισμά του από τη μια η ογκώδης περίμετρος και από την άλλη η διακριτική του παρουσία. Κατά τη διάρκεια της σφαγής του 1822 λειτούργησε ως τρόπος διαφυγής από τη σκλαβιά: με την εισβολή των Τούρκων αξιοποιήθηκε ως Ζάλογγος - οι κάτοικοι του μαρτυρικού χωριού προτιμούσαν να πηδήξουν στο κενό παρά να υποταχθούν στον τούρκικο ζυγό.
Ο Ανάβατος, απομονωμένος από τη θάλασσα, πνιγμένος στην άγρια ομορφιά της Βόρειας Χίου και περιτριγυρισμένος με απρόσιτα μονοπάτια, αν και εγκαταλελειμμένος, προκαλεί ρίγος σε όσους τον γνωρίσουν. Άξιο αναφοράς είναι ένα τριώροφο κτίσμα, του οποίου ο χαμηλότερος χώρος αποτελεί δεξαμενή, ο μεσαίος σχολείο, ενώ στο τρίτο πάτωμα σώζεται η εκκλησία του Ταξιάρχη και της Παρθένου Μαρίας.